สวัสดีครับแฟนคลับ Seamoor Blog ทุกท่าน
หลังจากเราได้รู้จักตำแหน่งฝ่ายเดินเรือมาสองตำแหน่งแล้ว นั่นคือกัปตันกับต้นเรือ วันนี้ผมจะพาพวกเราไปรู้จักกับสุภาพบุรุษฝ่ายเดินเรืออีกคนหนึ่งที่งานของเขามีความสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน และในสายตาของผม ตำแหน่งนี้เป็นตำแหน่งในดวงใจหลังจากจบการศึกษาจากศูนย์ฝึกพาณิชย์นาวีของผมเลย ขอพาพวกเราไปทำความรู้จักกับ ‘ต้นหน’ หรือ ‘Second Officer’ กันครับ
ต้นหนเป็นคำโบราณครับ มีความหมายว่าคนนำทาง หน้าที่ของเขาเบื้องต้นก่อนจะไปทำความรู้จักเขาจริง ๆ คือ เป็นคนรับผิดชอบเรื่องการเดินเรือทั้งหมด ขีดเข็มบนแผนที่ วางแผนการเดินทาง ดูแลแก้ไขแผนที่ บรรณสารการเดินเรือ อุปกรณ์การเดินเรือ รวมถึงอุปกรณ์อื่น ๆ ทางอุตุนิยมวิทยาเพื่อรับข่าวอากาศและอุปกรณ์การสื่อสารทั้งหมด และแน่นอนครับ เขาเป็นผู้ที่ช่ำชองการใช้ไม้บรรทัดขนานและดิไวเดอร์แบบหาตัวจับยาก
คนใหม่ ๆ ที่เพิ่งเข้ามาเป็นแฟนคลับของ Seamoor Blog อาจจะงง ๆ ว่า แล้วเจ้าไม้บรรทัดขนานกับดิไวเดอร์นี้ ต้นหนเขาเอาไว้ทำอะไร ผมขอเล่าสั้น ๆ แต่ได้ใจความครับ
2 อาวุธคู่กายของต้นหน
ไม้บรรทัดขนานเป็นเครื่องมือสำหรับนักเดินเรือเพื่อวาดเส้นคู่ขนานบนแผนที่ ใช้ในการขีดเข็ม เครื่องมือนี้ประกอบด้วยขอบตรงสองอันที่เชื่อมเข้าด้วยกันด้วยแขนสองข้าง ซึ่งช่วยให้พวกมันเคลื่อนเข้าใกล้หรือห่างออกไปโดยที่ยังคงขนานกันอยู่เสมอ ที่ขอบบนของไม้บรรทัดมีมาตราส่วนแบบไม้โปรแทรกเตอร์ที่สามารถหาทิศทางของเส้นทางการเดินเรือบนแผนที่ได้ หากนับจนถึงปีนี้ตั้งแต่ที่มันถูกประดิษฐ์ขึ้นมา ไม้บรรทัดขนานมีอายุ 438 ปี เข้าไปแล้วครับ ไม่ว่าวิวัฒนาการของอุปกรณ์เดินเรือจะพัฒนาไปอย่างไร เรือทุกลำก็จะมีไม้บรรทัดขนานอยู่บนโต๊ะแผนที่เสมอ
ปากคีบหรือดิไวเดอร์ใช้ในการวัดระยะทางบนแผนที่ ถ้ามีระยะจุด 2 จุด แล้วเราต้องการทราบว่ามีระยะห่างกันกี่ไมล์ทะเล เราก็กางดิไวเดอร์ออกและเอาปลายแหลมของดิไวเดอร์ไปจิ้มที่จุด 2 จุดนี้ จากนั้นก็เอาระยะที่ได้ไปจดที่ขอบแผนที่ โดยใช้ขอบละติจูด เราก็จะได้ระยะทางเป็นไมล์ทะเลครับ
อุปกรณ์ทั้งสองอย่างเป็นสิ่งที่ต้นหนต้องใช้ให้ได้อย่างคล่องแคล่ว เพื่อใช้ในการขีดเข็มเดินเรือครับ
คุณสมบัติเบื้องต้นของต้นหน
ก่อนอื่น ผมมีความลับมาบอกครับ เป็นความลับที่ผมไม่เคยแพร่งพรายที่ไหนมาก่อน ตำแหน่งต้นหนเป็นตำแหน่งที่ผมชอบมากที่สุดบนเรือเลยครับ
เหตุผลแรกคือมันเป็นตำแหน่งที่ตรงตามประกาศนียบัตรที่ผมเรียนจบมา คือถ้าเมื่อก่อน ใครจบจากศูนย์ฝึกพาณิชยนาวีฝ่ายเดินเรือแล้วได้ทำงานเป็นต้นหนเลยทันที มันจะดูเทพมาก ๆ ครับ ตัวผมเองจบมาก็ต้องเป็นผู้ช่วยต้นเรืออยู่เกือบปีถึงได้รับการโปรโมตขึ้นเป็นต้นหน เพราะตำแหน่งไม่ค่อยว่าง ส่วนเหตุผลต่อมาคือผมชอบแผนที่ หลงใหลในบรรณสารการเดินเรือ และชอบการคำนวณที่เกี่ยวกับการเดินเรือ โดยเฉพาะเรื่องดาราศาสตร์ ผมมีความสุขทุกครั้งที่ได้ทำงานอยู่กับโต๊ะแผนที่ ได้แก้ไขแผนที่ที่มีอยู่บนเรือตาม Notice to Mariner ที่ได้รับมา แถมต้นหนยังต้องรับหน้าที่เป็นคุณหมอประจำเรือ คอยดูแลห้องพยาบาล และยาต่าง ๆ บนเรือ ต้องมีความรู้ในการดูแลอาการเจ็บป่วยเบื้องต้น เวลามีคนประจำเรือเจ็บป่วย ต้นหนจะเป็นคนคอยจ่ายยาให้ สำหรับผมแล้ว จะดีใจทุกครั้งที่สามารถจ่ายยารักษาให้คนประจำเรือหายจากอาการเจ็บป่วยได้
นอกจากนี้ ต้นหนจะต้องรับผิดชอบเรื่องอุปกรณ์ดับเพลิงบนเรือทั้งหมด และต้องสามารถถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับการดับเพลิงบนเรือให้คนประจำเรือฟังได้ ส่วนงานต้นหนที่ผมไม่ค่อยชอบเอาเลยคือการต้องเข้ายามเรือเดินช่วง 0000-0400 มันง่วงมากครับ สำหรับผม (555)
ตำแหน่งต้นหนถือเป็นฝ่ายเดินเรือระดับปฏิบัติการ (Junior Officer) บนเรือตาม STCW Regulation II/1 ครับ การจะถือประกาศนียบัตร Deck Officer ในตำแหน่งต้นหนได้ต้องผ่านหลักสูตรอบรมตามมาตรฐานที่ STCW กำหนดดังนี้ครับ (นี่ไม่นับรวมการอบรมพิเศษต่าง ๆ กรณีไปลงเรือแบบต่าง ๆ เช่น เรือบรรทุกน้ำมัน เรือบรรทุกแก๊ส เป็นต้น)
- หลักสูตร Elementary First Aid (IMO Model Course 1.13)
- หลักสูตร Personal Survival Techniques (IMO Model Course 1.19)
- หลักสูตร Fire Prevention and Fire Fighting (IMO Model Course 120)
- หลักสูตร Personal Safety and Social Responsibilities (IMO Model Course 1.21)
- หลักสูตร Proficiency in Survival Craft and Rescue Boats (other than Fast Rescue Boats) (IMO Model Course 1.23)
- หลักสูตร Advanced Training in Fire Fighting (IMO Model Course 2,03)
- หลักสูตร Medical First Aid (IMO Model Course 1.14)
- หลักสูตร Ship Security Officer (IMO Model Course 3.19)
- หลักสูตร Bridge Resource Management
- หลักสูตร Leadership and Teamwork (IMO Model Course 1.29)
- หลักสูตร Operational Use of Electronic Chart Display and Information Systems (ECDIS) (IMO Model Course 1.27)
ภาระหน้าที่และความรับผิดชอบของต้นหน
เอาละครับ มาถึงตรงนี้ผมจะเล่าให้ฟังว่าต้นหนต้องทำอะไรบ้างบนเรือ
- เข้ายามเรือเดินในทะเลช่วง 0000-0400 และ 1200-1600 ช่วงบ่ายของทุกวันจะเจอต้นหนอยู่บนสะพานเดินเรือครับ หลังจากออกยาม ก็จะไปทำ OT ดูแลพวกอุปกรณ์ดับเพลิง แก้แผนที่ พอหลังจากทานอาหารเย็น ก็ต้องนอนแล้ว เพราะเดี๋ยวต้องขึ้นไปรับยามตอนเที่ยงคืน ตอนผมเป็นต้นหนแรก ๆ ก็ปรับตัวอยู่พอสมควร เพราะช่วงเย็นมันจะนอนไม่ค่อยหลับ พอตอนเที่ยงคืนที่กำลังหลับสนิท ๆ จะถูกปลุกให้ขึ้นไปเข้ายาม กว่าจะปรับตัวเข้าที่เข้าทางได้ ก็สักพักหนึ่งเลยทีเดียว
- เข้ายามเฝ้างานสินค้าหรือนายยามปากเรือขณะเรือจอดในเมืองท่า 0000-0600, 1200-1800 คือนอกจากเข้ายามตอนเรือเดินแล้ว ช่วงเรือจอดเทียบท่าทำสินค้า ต้นหนก็ต้องเข้ายามเรือจอดดูแลสินค้าเวลา Load และ Discharge ด้วยครับ
- ทำการขีดเข็มเส้นทางเดินเรือลงบนแผนที่ และเตรียมทำแผนเส้นทางเดินเรือตามที่นายเรือได้สั่งการและรับรองว่าถูกต้อง อันนี้เป็นหน้าที่หลักเลย ไม่ได้แค่ขีดเข็มนะครับ ต้นหนต้องคำนวณระยะทางและเวลาการเดินทางอีกด้วย เรียกว่าตั้งแต่ต้นทางถึงปลายทางต้องเตรียมการทั้งหมด จะใช้ List of Light เล่มไหน Sailing Direction เล่มที่เท่าไหร่ List of Radio อะไรที่เข้ามาเกี่ยวข้องในเส้นทางที่เรือวิ่งไป แม้กระทั่งการคำนวณระยะทางก็ต้องดูให้ดีว่าแบบไหนจะสั้นที่สุด เพื่อให้ถึงเร็วที่สุดและประหยัดน้ำมันในการเดินทาง นอกจากนี้ ยังต้องป้อนข้อมูลลงใน GPS และกำหนดจุดเปลี่ยนเข็มต่าง ๆ ให้ถูกต้อง
- ต้องให้แน่ใจว่าแผนที่และบรรณสารเดินเรือที่มีอยู่ได้รับการแก้ไขถูกต้อง และต้องคอยดูแลแก้ไขให้ทันสมัยตามประกาศชาวเรือฉบับล่าสุด อันนี้สำคัญมาก ลองนึกภาพตามนะครับ เกิดมีเรือจมแล้วเขาลงในประกาศชาวเรือ แต่ต้นหนไม่รู้ ขีดเข็มไป อาจไปผ่ากลางจุดเรือจมและเกิดอันตรายได้
- คำนวณหาตำบลที่เรือเวลาเที่ยงทุกวัน และเตรียมรายงานที่เรือเวลาเที่ยงส่งให้กับแผนกต่าง ๆ และรายงานให้กัปตันทราบเพื่อนำส่งสำนักงาน
- ดูแลรักษาอุปกรณ์และเครื่องมือช่วยการเดินเรือทั้งหมดให้ใช้งานได้ เรียกว่าอุปกรณ์บนสะพานเดินเรือทุกตัว นอกจากใช้เป็นแล้ว ต้องดูแลรักษาได้ด้วย
- ทำรายงานเบิกยารักษาโรคเพื่อเก็บรักษาไว้ในที่ที่เหมาะสม และพร้อมให้การปฐมพยาบาลเบื้องต้นและจ่ายยาให้คนประจำเรือเมื่อเกิดการเจ็บป่วยบนเรือ ต้นหนต้องพอเย็บแผล ฉีดยาได้นะครับ ไม่ใช่เห็นเลือดแล้วจะเป็นลม
- เป็นหัวหน้าสถานีประจำที่ภาคท้ายเรือเพื่อใช้เครื่องกว้านขณะที่เรือกำลังจะออกจากหรือเข้าเทียบท่าเรือ, เข้าผูกทุ่นจอดเรือ
- ดูแลอุปกรณ์ดับเพลิงทั้งหมดบนเรือ อันนี้ไม่ใช่หน้าที่ตายตัวครับ บางบริษัทฯ อาจให้ผู้ช่วยต้นเรือเป็นคนดูแลก็มี
ไม่ใช่งานง่าย ๆ เลยใช่ไหมครับ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พวกที่ทำหน้าที่ต้นหนบนเรือที่วิ่งไม่ประจำเส้นทาง หรือ Tramp เพราะบางทีกำลังวิ่ง ๆ อยู่ อาจโดนสำนักงานสั่งให้เปลี่ยนเมืองท่าไปอีกท่าหนึ่งที่ไม่เคยไปมาก่อนโดยไม่ทราบล่วงหน้า คือต้องขีดเข็มและคำนวณการเดินทางกันสด ๆ เลย ซึ่งท้าทายเอามาก ๆ เพราะไม่รู้ว่าจะไปเจออะไรข้างหน้าบ้าง ปกติช่วงที่เป็นต้นหน จะต้องใช้เวลาการทำงานบนเรือ 2 ปีถึงจะมีสิทธิ์ไปสอบเลื่อนประกาศนียบัตรเป็นต้นเรือ ดังนั้น ช่วงปลายทางของการเป็นต้นหนก็ต้องพยายามเรียนรู้งานของต้นเรือให้ได้เยอะ ๆ จะได้สบายเวลาได้ไปทำหน้าที่ต้นเรือ
ปัจจุบัน มีอุปกรณ์เดินเรือรุ่นใหม่มากมายที่ต้นหนต้องเรียนรู้ ซึ่งล้วนเป็นอุปกรณ์ที่ทันสมัยและใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ทั้งนั้น ถ้าต้นหนยุคนี้เป็นคนไม่ชอบเทคโนโลยี อาจเป็นยาขมของอาชีพนี้เลยทีเดียว
ผมเอาใจช่วยคนที่ทำหน้าที่ต้นหนอยู่ทุกคนนะครับ
แล้วผมจะพาไปรู้จักกับตำแหน่งผู่ช่วยต้นเรือ น้องคนสุดท้องในตำแหน่งนายประจำเรือฝ่ายเดินเรือกันในคราวหน้า
ขอให้ทุกคนมีความสุขและสวัสดีครับ
บทความโดย: Old captain never die
อัปเดต: เมษายน ค.ศ. 2022
